As we brought forth in a previous article, along with the universal mental factors and the particular mental factors, there are two categories of mental factors: the wholesome group and the unwholesome group. The wholesome or unwholesome nature of the mind is determined by these two groups. Within the wholesome group are:
- Śrāddhā (Faith/Inclination): Confidence or liking towards the Dhamma.
- Sati (Mindfulness): Awareness.
- Hiri (Moral Dread): Fear of committing evil.
- Ottappa (Moral Shame): Shame of committing evil.
- Alobha (Non-attachment): Non-clinging to objects.
- Adosa (Non-hatred): Non-aversion to objects.
- Lahutā (Lightness): Lightness of both the mental factors (kāya) and the mind (citta).
- Mudutā (Softness): Softness of both the mental factors (kāya) and the mind (citta).
- Kammaññatā (Fitness for Work): Workability of both the mental factors (kāya) and the mind (citta).
- Pāguññatā (Proficiency): Familiarity in various actions of both the mental factors (kāya) and the mind (citta).
- Ujukatā (Uprightness): Straightness of both the mental factors (kāya) and the mind (citta).
- Sammā-vācā (Right Speech): Speaking words that are not false, slanderous, empty, or harsh.
- Sammā-kammanta (Right Action): Abstaining from bodily misconduct.
- Sammā-ājīva (Right Livelihood): Not engaging in wrong actions of body or speech for livelihood.
- Karuṇā (Compassion): Helping oneself and others in suffering.
- Muditā (Sympathetic Joy): Rejoicing in the happiness of oneself and others.
- Amoha (Non-delusion): Seeing the true object hidden in the mind with wisdom.
We intend to bring a detailed introduction about these mental factors in future articles.
Those who practice Buddhist teachings are mainly of two types: Śrāddhānusārī (faith-follower) and Dharmānusārī (doctrine-follower).
The Śrāddhānusārī group inclines towards the Dhamma, led by faith. They progress from faith to wisdom. Śrāddhā is of two types: Ākāravatī Śrāddhā (reasoned faith) and Amūlikā Śrāddhā (unfounded faith). Ākāravatī Śrāddhā is the reasoned understanding of a wise person. It has a foundation. Amūlikā Śrāddhā is believing something without inquiry or study. That belief has no foundation or root.
The Dharmānusārī group studies and investigates the Dhamma, ultimately developing an unshakable mind. By adhering to principles, they progress towards worldly and transcendental development. Here, the Buddha has pointed out that faith without wisdom is foolishness. What is needed is Ākāravatī Śrāddhā.
The ultimate aspiration of both groups is to destroy all defilements (kilesa), become an Arahant, and end the cycle of existence (bhava saṃsāra) by being liberated from the infinite suffering of the five divisions or constituents ( the body, feeling, perception, recognition, moral or mental state as of covetousness or doubt &c. to the number of fifty different states, consciousness).
We will bring about these in future articles
අප පෙර ලිපියක ගෙන ආ පරිදි සර්ව චිත්ත සාධාරණ හා ප්‍රකීර්ණකත් සමගම, කුසල රාශිය සහ අකුසල රාශිය ලෙස චෛතසික දෙවර්ගයක් පවතී. මෙම රාශීන් දෙකෙන් සිතෙහි අකුසල බව හා කුසල බව තීරණය වේ.
කුසල රාශියෙහි ;
- ශ්‍රද්ධා ( දහම කෙරෙහි ඇති පැහැදීම/කැමැත්ත)
- සති (සිහිය)
- හිරි ( පව් කිරීමට ඇති භය)
- ඔතප්පය ( පව් කිරීමට ඇති ලැජ්ජාව )
- අලෝභ ( අරමුනෙහි නොඇලෙන ගතිය )
- අදෝෂ ( අරමුනෙහි නොගැටෙන ගතිය )
- කාය ( චෛතසික වල ) හා චිත්ත ( සිතෙහි ) ලහුතා ( සැහැල්ලු බව ) මුදුතා ( මෘදු බව ) කම්මඤ්ඤතා ( කර්මණ්‍ය බව ) පාගුඤ්ඤතා ( ඒ ඒ ක්‍රියා විෂයෙහි හුරු බව ) ජ්ජුකතා ( සෘජු බව )
- සම්මා වාචා ( බොරු, කේලම්, හිස් , පරුෂ වචන නොවන වචන කතා කිරීම )
- සම්මා කම්මන්ත ( කයින් සිදුවිය හැකි වැරදි වලින් වැලකීම )
- සම්මා ආජීව ( දිවි පැවතීම සදහා කයින් වචනයෙන් වැරදි දේ නොකීරීම )
- කරුණාව ( තමාගේත්, අනෙකාගේත් දුකේදී පිහිට වීම )
- මුදුතාව ( තමාගේත් අනෙකාගේත් සතුටේදී සතුටු වීම )
- අමෝහය ( සිතෙහි සැගවී ඇති සැබෑ අරමුන ප්‍රඥාවෙන් දැකීම )
ලෙස පවතී.
මෙම චෛතසිකයන් පිලිබද දීර්ඝ හැදින්වීමක් ඉදිරි ලිපි වලින් ගෙන ඒමට බලාපොරොත්තු වෙන්නෙමු.
බෞද්ධ දහම පුරුදු කරන්නන් ප්‍රධාන වශයෙන් ශ්‍රද්ධානුසාරී සහ ධම්මානුසාරී ලෙස සිටී. ශ්‍රද්ධානුසාරී පිරිස ශ්‍රද්ධාව පෙරටු කරගෙන ධර්මය දෙසට නැඹුරු වේ. ශ්‍රද්ධාවේ සිට ප්‍රඥාව දක්වා ගමන් කරයි.
ශ්‍රද්ධාව අකාරවතී ශ්‍රද්ධාව සහ අමූලිකා ශ්‍රද්ධා ලෙස පවතී. අකාරවතී ශ්‍රද්ධාව නම් ප්‍රඥාවන්ත කෙනෙකුගේ යම්කිසි තේරුම් ගත් වටහා ගැනීමකි. එයට පදනමක් ඇත. අමූලිකා ශ්‍රද්ධාව නම් විමසන්නේ නැතුව , අධ්‍යනය කරන්නේ නැතුව යමක් විශ්වාස කිරීම. ඒ විශ්වාස කරන එකට පදනමක්, මුලක් නෑ.
ධම්මානුසාරී පිරිස දහම අධ්‍යනය කර යමින්, විමසමින් අවසානයේ නොසැලෙන මනසක් සාදා ගනී. ප්‍රතිපත්ති මත සිටිමින් ලෞකික , ලෝකෝත්තර දියුණුව කරා යයි. මෙහිදී බුදුන් වහන්සේ ප්‍රඥාව නොමැති ශ්‍රද්ධාව මෝඩකමක් ලෙස පෙන්වා දී ඇත. අවශ්‍ය වන්නේ අකාරවතී ශ්‍රද්ධාවයි.
දෙපිරිසටම අවසාන අධිෂ්ඨානය සියලු කෙළෙසුන් නසා මේ අනන්ත වූ පංචස්කන්ධ ( රූප , වේදනා , සඤ්ඤා , සංස්කාර , විඤ්ඤාණ ) දුක් වලින් නිදහස් ව රහත් වී භව සසර නිමා කිරීම ය.
Leave a Reply